Endüstri tasarımında eğretileme kullanımını yöntemsel hale getirmeye yönelik literatürde fazla sayıda çalışma olmadığı görülmektedir. Kristin LoWer Gautvik(2001), Zheng, Mei-Yu(2003), Leong(2003) ve Kristen Rosenweigh’in(2007) endüstri ürün tasarımına uyarlanabilir nitelikte çeşitli çalışmalar gerçekleştirmişlerdir. Tez çalışmamız sürecinde, daha önce yapılmış araştırmalarda ortaya çıkartılmış bu yöntemler incelenmiş ve makina uygulamalarına daha fazla uyarlanabilirlik sağlanabilmesi amacıyla algoritma haline dönüştürülmeye çalışılmıştır. Yöntemlere ait süreçler, bilişim sistemlerince yürütülebilecek kadar basit alt adımlara ayırılmaya çalışılmıştır. 

Şekil: Endüstri Tasarımında Eğretileme Kullanımı Yöntemi Basitleştirilmiş Akış Şeması

1. Yöntemin Adımları 

1. Ürün araştırması gerçekleştir, ürün özelliklerini ve rakip ürünleri araştır. 

2. Kullanıcı, hedef kitle araştırması gerçekleştir. Tasarımın oluşturulmasında önem taşıyan özellikleri listele, kültürel hikayeleri, tabuları vs. dikkate al. 

3. Özellikleri yatayda görsel, işitsel, tatsal, kokusal, dokusal, davranışsal, dilbilimsel, kültürel kategorilere ayırarak sınıflandır. 

4. Özellikleri dikeyde maddesel, duygusal ve saf beyinsel olmak üzere beynin üç bölümüne ait seviyelere göre sınıflandır. 

5. Önceki bölümlerde elde edilen bilgiler doğrultusunda eğretilemeye giden ipuçlarını listele ve sınıflandır. 

6. Bu bilgiler doğrultusunda, kullanıcılarla araştırma iletişimini sürdürerek amaca uygun eğretilemeli bir kavram belirle. 

7. Belirlenen eğretilemeli kavramı, kullanıcı araştırmaları yardımıyla incele, kullanıcı üzerinde sına. 

8. Bu eğretilemeli kavramın sahip olduğu, alt ögeleri ortaya çıkart, listele, sınıflandır. 

9. Eğretilemeli kavramın alt ögelerinden, tasarlanacak ürünle doğrudan ilgili olanları seç.  

10. Seçilen eğretileme alt ögelerinden, hedef kullanıcı kitlesi için en anlamlı olanları, tekrar kullanıcı araştırması yolu ile ayırıştır.  

11. Listelenen eğretilemeli kavram alt ögelerinden hangilerini ürün tasarımına uygulanacağına karar ver. 

12. Seçilen ögeleri, ürünün biçimi, senaryosu, kimliği, malzemesi, öyküsü, rengi vs. gibi özelliklerinin ortaya çıkartılmasında kullan. 

13. Ürün tasarımının maketini yaparak kullanıcı araştırması yolu ile başarı ihtimalini araştır. 

14. Kullanıcı araştırmalarında, maket özelliklerinin, beklentileri karşılayamayacağına dair bir olasılık görünüyorsa önceki aşamalara dönerek tasarım araştırmasını ve buna bağlı olarak yapılan tasarım çalışmasını güncelle. Bu güncellemeyi olumlu sonuç elde edene kadar tekrarla. 

15. Prototip üretimi gerçekleştir ve bir önceki adımdaki gibi kullanıcı araştırmaları yolu ile sına. 

16. Kullanıcı araştırmalarında, prototip özelliklerinin, beklentileri karşılayamayacağına dair bir olasılık görünüyorsa önceki aşamalara dönerek tasarım araştırmasını ve buna bağlı olarak yapılan tasarım çalışmasını güncelle. Bu güncellemeyi olumlu sonuç elde edene kadar tekrarla.  

17. Pilot üretim gerçekleştirerek, hedef kitleyi temsil eden küçük bir kitleye satışını gerçekleştir. 

18. Bu kitlenin pilot ürünle ilgili görüşlerine başvur. Kitle görüşleri, ürün başarısı ile ilgili olumsuz durumların ipuçlarını veriyorsa, bu görüşleri detaylı şekilde incele ve üründeki olası hataları belirle.  

19. Hataları düzelterek tekrar maket, prototip veya pilot üretim aşamalarına dön. Kitle görüşündeki olumsuzluklar ortadan kalkana kadar düzeltmeli kontrollere devam et.  

20. Ürün tasarımı ortaya çıkmış, özellikleri kullanıcı onayı ile sınanmıştır. Seri üretimle ilgili son düzeltmeleri gerçekleştir. Seri üretime geçilebilir kararını ver. Süreç tamamlanmıştır. 

Şekil: Eğretilemeli Ürün Tasarımı Süreci Akış Diyagramı

Ürün tasarımında eğretilemenin kullanımı ile ilgili bu akış şemasının doğru uygulanıp uygulanmadığının değerlendirilmesi, “eğretilemeli ürün tasarımı için süreç kontrol aygıtı” ile gerçekleştirilecektir. Bu araç, tasarım sürecinin adım adım izlenebilmesi ve puanlanarak değerlendirilmesi amacıyla tasarlanmıştır.  

Şekil: Tasarım sürecinin izlenmesi ve değerlendirilmesi amaçlı kontrol aygıtı

Her adımın uygulanmasıyla elde edilen veri, aygıttaki tablonun ait olduğu veri kutucuklarına yerleştirilir ve o adımın başarılma düzeyi, tasarımcı tarafından 100 üzerinden puanlanır. Puanlamanın kolaylaştırılabilmesi için yöntemin 20 adımı, alt basamaklara ayrılmıştır. Basamakların ne seviyede gerçekleştirildiği ve işlem sonucu elde edilen done sayısına bağlı olarak puanlama yapılır. Sonuçta tüm adımlar için bir toplam puan elde edilir. Puan, tüm adımların %100 başarıyla gerçekleştirilmiş olma durumunda 2000’dir. Bu şekilde ortaya çıkan sayısal başarım değeri ile tasarımda kullanılabilecek çeşitli eğretileme kavramları ve tasarım süreçlerinin yetkinliği hakkında fikir elde edilebilir, bunlar birbirleriyle nicelik karşılaştırmalarına tabi tutulabilir. A tasarım süreci, B tasarım sürecinden %23 daha başarılıdır ya da P eğretilemeli kavramının yetkinliği Q eğretilemeli kavramının yetkinliğinden %12 daha düşüktür gibi, sayısal değerlendirmeler yapılabilir. Puanın en üst değerden belirli bir oran altına kadar olduğu değerler, tasarım ve eğretilemenin kullanımı açısından başarılı kabul edilebilir. Örneğin başarı limiti %15 ise, 2000 – (0.15×2000) = 1700’den düşük puan alan tasarım süreçleri, tekrar değerlendirilecektir şeklinde bir karar alınabilir.  

Eğretilemenin, tasarımda bir kavramsal araç olarak kullanımı, bu tezde detayları açıklanan endüstri ürün tasarımı süreci etrafında kurallar temeline oturtulmaya çalışılmıştır. Tasarım süreci, açık olarak ifade edilen yirmi ayrı adımla tanımlanmıştır. Sürecin işleyişinde, tasarımcının sahip olduğu yaratım, karar, biçim inisiyatiflerine dokunulmamış, ürününü özgürce ve istediği gibi ortaya çıkartma olanağı korunmuştur. Böylece tasarım sürecinin, özündeki serbestçe yaratım değerini kaybetmeden daha belirgin adımlarla gerçekleştirilmesi, daha yakından izlenebilmesi ve değerlendirilebilmesi sağlanmıştır.  

Sürecin değerlendirilebilmesi için bir süreç kontrol aygıtı tanımlanmıştır. Aygıtın çalışmasını sağlayacak detaylar açıklanarak, gerçekleştirilmesinin ve kullanımının mümkün olduğunca kolaylaştırılması sağlanmıştır. Bu amaçla yirmi kullanım adımı, daha alt seviyelere bölünerek, bilgisayar benzeri hesaplama ortamlarına uygulanabilir hale getirilmiştir. Endüstri ürün tasarımı için süreç kontrol aygıtı, bir bilgisayar programı, aktif bir web sayfası ya da kendi başına çalışan, bağımsız bir elektronik devre biçiminde gerçekleştirilebilir. 

Aygıtın gerçekleştirilebilirliğinin gösterilebilmesi için, bu bölümde anlatılan yirmi adımlı tasarım süreci ve puanlama aygıtı elektronik bir cihaz olarak tasarlanarak, gerçek elektronik parçalar ile gerçekleştirilmiş, çalıştırılmıştır. Cihaz, sıvı kristal ekranlı, bünyesindeki C programlama dilinde yazılmış algoritmayı çalıştıran bağımsız çalışabilir bir mikrobilgisayardır. Mikrobilgisayar, Microchip firmasının ürünü PIC 18F458 serisi mikroişlemci kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Tasarım yöntemi adımlarını ve gerekli değişkenleri depolamak için, mikroişlemcinin 1536 bytelık rastgele erişimli belleğinin %95’i kullanılmaktadır. Algoritmayı gerçeklemek için yazılmış C kodu, mikroişlemcinin 32Kbyte’lık flash belleğinin %47’sini kaplamaktadır. Mikroişlemci 8Mhz frekansında çalışarak, saniyede yaklaşık 8 milyon komut yürütmektedir. Mikrobilgisayarın ürün-kullanıcı arayüzü olarak 128×64 nokta sayısına sahip arkadan aydınlatmalı grafik LCD ekran ve bilgi girişi amacıyla da beş tuş kullanılmaktadır. Bu tuşlardan ikisi adımlar arası geçişi sağlamakta, ikisi puan girişini sağlamakta, biri ise puanlama kipinden, rapor kipine geçilmesini sağlamaktadır. Rapor kipinde, girilen puanlara göre sistem başarı puanları mikrobilgisayar tarafından hesaplanmakta, ekrana çizilen adımların başarı eğrisi ile birlikte kullanıcıya sunulmaktadır. Mikrobilgisayarın elektronik devresi şekil’de sunulmuştur. 

Tasarım araştırması süreci, buna bağlı olarak planlanan “endüstri ürün tasarımı için süreç kontrol aygıtı” ve aygıtın sağlaması olan elektronik mikrobilgisayar uygulamasının, geliştirmeye açık ve başka ortamlara aktarılarak tasarımcının kullanımına sunulabilir olduğu düşünülmektedir. Süreç ve aygıt endüstri ürünleri tasarımında eğretilemeli anlatımların, yöntemli kullanımına olumlu katkı sağlayacaktır. 

Şekil: Endüstri Tasarımı, Süreç Kontrol Mikrobilgisayarı, Devre Şeması

Şekil: Endüstri Tasarımı, Süreç Kontrol Mikrobilgisayarı, Prototip