Transistör ne işe yarar?

Soru:
Hocam merhaba, transistör deneyiyle alakalı birkaç sorum vardı.1.sorum:NPN transistör devrede tam olarak ne işe yarıyor anlayamadım.Sol taraftaki devreyi transistörsüz kurduğumda tuşun işe yaramadığını gözlemledim.Görevine belli yöndeki bir akıma kontrollü direnç gösterir demişsiniz ders kaydında. Ve potansiyometreyle alakalı bir sorum var.Devrenin gerilimi en fazla 744mV oluyor. O esnada potansiyometrenin(anladığım kadarıyla değeri ayarlanabilen direnç diyebiliriz) direnç uygulamadığını söyleyebilir miyiz?

Hocam birde müsait olduğunuzda devrelerin şematik halini okumayı konuşabilir miyiz? Onları anlamakta zorluk çektiğimi fark ettim?.

Cevap:

yüksek potansiyele sahip birikmiş su, düşük potansiyele sahip hale gelebilmek için yer seviyesine akmaya çalışır. Bunu içerisinde bulunduğu ortam boyunca yapar, seviye yükseldikçe potansiyel artar, boru kalınlığı arttıkça direnç azalır ve suyun akışı kolaylaşır.

Merhaba, Transistörün su eşdeğerine bakarak çalışma prensibini anlayabiliriz, resim şekildeki gibi, B ucundan uygulanan az miktardaki sıvı basıncı ile, C-E arasındaki valfin açıklığı kontrol ediliyor, valf açıldıkça daha fazla sıvı C den E ye doğru akacaktır. B ucundan verilen sıvı miktarı sadece bir basınç uygulayacak kadardır. Çok az miktarda sıvı da belki valfin kenarından içeri sızıp C-E akımına katılıyordur. C-E akımı ise kocaman bir barajın çıkış kanalı olabilir. Yani çok az miktarda bir kontrol akımını B ucuna uygulayarak, çok büyük miktarda suyun akışını kontrol edebiliyoruz. Tamamen açabiliyoruz, kapatabiliyoruz, ya da örneğin %30 açık olsun diyebiliyoruz.

Elektronik eşdeğeri olarak düşünürsek, B ucunda bir mikrofon bağlı. O mikrofona konuştuğumuzda çok minik bir akım üretebiliyor. O akım bir hoparlöre uygulansa, ses üretemeyecek kadar güçsüz. Biz de hoparlöre o akımı uygulamıyoruz, akımı transistörün B ucuna uyguluyoruz. C ve E uçlarına da daha güçlü bir pilin + – sini bağlıyoruz. bu durumda mikrofona konuştuğumuzda transistör değişken miktarda akım akıtacaktır. Bu akımın bir işe yaraması için de tabi hoparlörü bir şekilde devreye almalıyız, bunu da hoparlörü pil – C – E devresine seri bağlayarak yapabiliriz. Böylece CE den akan büyük akım, hoparlörden de geçecek ve duyulabilir bir ses üretecektir.

ikinci devrede transistörün orta ucu yani B ( Baz : Base) ucundaki gerilim yaklaşık 0.75 v olma nedeni de transistörün aslında şekildeki gibi iki diyottan oluşan bir eleman olmasıdır. resim NPN içerisine baktığımızda B ile E arasında, Anodu B ye katodu E ye bağlı bir diyot olduğunu görüyoruz. Diyodun üzerine doğru yönde gerilim uygulandığında BE gerilimi en fazla 0.75V civarı olur ve diyot sürekli bu gerilimi koruyacak kadar bir akım akıtır. Bu diyotun fiziksel yapısı ve içerisindeki yarı iletkenin özelliğinden kaynaklanır.

2V uygulamaya çalışırsanız transistör gene bazında 0.7 V olacak kadar akım çekecektir, bu da kaynağınızın gerilimini o seviyelere düşürecektir. Transistörün bazındaki direncin görevi de budur aslında, akım çekildikçe direnç üzerinde de gerilim düşeceği için, kaynağın gerilimini düşürmek yerine gerilim direnç üzerinde harcanmış olacak, bu sırada da transistör istenen şekilde çalışıp, CE yönündeki akım kontrolü işlemini sürdürecektir.

Voltmetreyi transistörün B si yerine potansiyometrenin orta ucuna bağlarsanız, oradaki gerilimin 0-9V arası ayarlanabildiğini görürsünüz.

B deki gerilim 0V iken CE akımı sıfır, led sönüktür. B gerilimi 0.7volta yaklaştıkça akım artar ve led de hafif hafif yanmaya başlar.

gerilim 0.7v üzerine çıkmaya çalıştığında ledin parlaklığı artık en yüksek seviyededir, akım ve parlaklık artık değişmez.

daha fazla gerilim uygulanmaya çalışılırsa, transistör de bu gerilimi düşürecek kadar akım çekmeye çalışacağı için, çıkışta akmasına izin verdiği akım değişmemesine rağmen ısınacak ve bir süre sonra hasar görecektir

yanmış transistör

Devre şemalarını anlayabilmek için en basitinden devre şemaları bulup, bunları okuyarak tinkercad de kurmaya çalışabilirsiniz. Çalıştıramadığınızda arkadaşlarınızla tartışarak sorunu arar bulursunuz, bulamazsanız ben yardımcı olmaya çalışırım. Bu şekilde devre kurup çalıştırdıkça zaman içerisinde şemaları daha iyi ve kolay okuyabileceğinizi göreceksiniz.

Çok teşekkür ederim hocam.Transistörün işlevini daha iyi anladım. Basit şemalarla çalışmaya devam:)